In deze tijd van wachten op de correcties blijft er tijd over voor iets anders. Zo kom ik eindelijk toe aan het lezen van bijdragen die collega-schrijvers posten in de verschillende groepen.

Het klinkt waarschijnlijk aanmatigend maar er zijn bijdragen die ik na twee zinnen al wegklik. Het gebruikte Nederlands is van zo’n belabberd laag niveau dat ik mij daar niet aan wil ergeren. Nu weet ik best dat ik geen verhaaltje kan schrijven zonder fouten te maken maar op een schaal van 1 tot 10 denk ik op een 7 te zitten. ‘Een voldoende,’ zou meester Meekma vroeger op school zeggen terwijl het zuinige mondje liet blijken dat hij meer verwacht had. (Nee, geen trauma)

Nu ik er over nadenk moet ik constateren dat mijn (on)vaardigheid met taal niet is ontstaan op de scholen die ik bezocht. Begrippen als onderwerp, gezegde, lidwoorden, meewerkend voorwerp of bijvoeglijk naamwoord leerde ik op de lagere school. Voor veel van mijn klasgenootjes was een ‘opstel’ schrijven een bezoeking. Ik vond het altijd leuk om te doen en leefde mij daar helemaal op uit. Van Nederlandse les op de ULO kan ik mij weinig herinneren. Van de Franse les wel maar dat komt meer door de leraar en de chronische wanorde in zijn klas. Op de technische scholen die ik daarna doorliep was Nederlands duidelijk ondergeschikt aan alle technische vakken. Praktijklessen, technisch tekenen en mechanica waren vakken waar je mee kon scoren. Nederlands, Duits en Engels niet.

Ik heb dus ook nooit boeken moeten lezen. Uittreksels maken was iets vreselijks waar vrienden die op de HBS zaten, mee te maken hadden. Niet dat ik niet las. Ik was een gedreven bezoeker van de bibliotheek en sjouwde wekelijks heen en weer met boeken. Stukjes schrijven voor de schoolkrant en het clubblaadje, notulist zijn, bijdragen schrijven voor een kerkblad zijn dingen die ik later met plezier deed. En fouten maken. Ik weet nog dat ik, als 15-jarige, in een clubblad heel hardnekkig ‘invertariseren’ schreef. Ik heb daar net zo vaak commentaar op gekregen als het aantal malen dat het woord in de tekst stond. (Ja, wel een trauma) Mijn taalvaardigheid is door bewuste maar meestal onbewuste omgang met de taal ontstaan. Dat ik daar een leven lang over gedaan heb is natuurlijk bijzaak.

Nu kom ik in teksten en commentaren woorden tegen die ik niet of onvoldoende ken en ik vraag mij af of dat erg is. Ik denk te weten wat een palindroom en een contaminatie is. Maar wat te verzinnen bij woorden als metonymia, sequentie van de handelingen, absurdisme, epifoor of close third person perspective? Opzoeken! Ik hoor het u zeggen en dat heb ik gedaan. Ik koos het woord semantiek maar wordt je hier wijzer van?

semantiek

Etym: Gr. sèmantikos = betekenend < sèma = teken; vandaar teken- en betekenisleer.    

In de taalkunde is semantiek (of betekenisleer) de studie van de betekenis van woorden en van hogere eenheden als woordgroepen en zinnen. De conceptuele (denotatieve, referentiële) betekenis is hierbij slechts één van de betekenistypes die onderscheiden worden in de analyse, naast o.m.: connotatieve betekenis, stilistische betekenis (verg. ‘morgen’ met ‘ochtendgloren’), en grammaticale betekenis (d.i. het potentieel van taalelementen om in bepaalde morfologische en syntactische verbanden te functioneren). Velen zien overigens de beschrijving van taalbetekenis als het moeilijkste onderdeel van de linguïstiek. Notoire probleemgebieden zijn de manier waarop de semantische component in de gehele taalbeschrijving moet worden geïntegreerd (verhouding t.o.v. syntaxis en morfologie), en de onvaste grens tussen semantiek en pragmatiek: is het wel mogelijk betekenis te beschrijven los van de communicatieve situatie waarin zij telkens tot stand komt?

Als zelfs mijn spellingscontrole deze tekst met rood en blauw lardeert, wat moet ik dan?
Laat ik het maar simpel houden. Ik kan mijn prakje opwarmen in de magnetron zonder te weten hoe die precies mijn eten zo warm krijgt dat ik mijn mond verbrand. Ik kan met mijn auto naar mijn meisje rijden zonder te weten hoe dat nu precies gaat met zo’n differentieel. Zo kan ik ook mijn stukjes schrijven zonder kennis van syntaxis, semantiek of epifoor.

Misschien mist u daardoor iets. Dat zij dan maar zo…..

© peter gortworst / april 2021