Er loopt al enige tijd een project van de FB-groep Geen dag zonder Bach. Men vraagt leden en bezoekers van deze groep een brief te schrijven aan J. S. Bach. Dit weekend heb ik mij daaraan gewaagd en dit is het resultaat:

Geachte mijnheer Bach.

Iemand kwam op het idee om een brief aan u te schrijven. Nu, en dat weet u als geen ander, bent u al een behoorlijk aantal jaren dood. Het is daarom maar de vraag hoe zinvol het schrijven van deze brief is, maar we doen alsof. U geloofde, net als zoveel andere mensen, in een leven na dit leven en ik ga er maar vanuit dat u van al deze schrijverij wel wat meekrijgt. Hoe noemen ze u daar overigens? Herr Bach? Of Johann? Bas of Sebastiaan? Componeert u daar ook nog? En zijn er wel andere muziekinstrumenten dan die harpjes van de engeltjes? U merkt het zeker al? We weten van iets als een hiernamaals weinig af en dat is maar goed ook.

Er is een aanleiding waarom ik u schrijf. Vorige week is Jan Rot overleden en, als het goed is, moet hij zich daar waar u bent, al gemeld hebben. Hij zou het fantastisch vinden als u met hem gaat praten. Hij heeft namelijk uw Mattheus in het Nederlands vertaalt. Ik weet niet of u iets weet van de Nederlanders. In het algemeen zijn het nette en aardige mensen en één ding kunnen ze heel goed: zeuren. Dat hebben ze (en dat doen ze nog steeds) ook gedaan toen Jan Rot die vertaling publiceerde. Het zou afbreuk doen aan de waarde van dit muziekstuk, de vertaling was ‘mangelhaft’ en men ging zelfs zo ver dat er woorden als godslastering vielen. Nu wordt er over uw muziek wel vaker moeilijk gedaan. Een thema als tempo is goed voor vele meningen die zowel mondeling als schriftelijk geventileerd worden. Men kan hier dagen bezig zijn met één enkele noot. Moet het een cis zijn of een c? Meestal verlopen de discussies goed maar voor hetzelfde geld staan de deelnemers met vurige blikken en gebalde vuisten tegenover elkaar. Iedereen weet het beter en helaas heeft menig Nederlander gebreken: ze kunnen niet luisteren en de relativiteit van hun eigen standpunt inzien, is een kunst die ze ook vaak niet machtig zijn.

U zou daar eens op zoek moeten gaan naar Glenn Could. Hij komt uit Canada en was tijdens zijn verblijf hier op aarde, een virtuoos pianospeler. Een groot liefhebber van uw muziek en hij kan u precies vertellen hoe u uw eigen muziek had moeten spelen. Bij hem hoort u uit eerste hand wat ik bedoel. Hij kan u ook duidelijk maken hoe een piano er tegenwoordig uit ziet. Ik weet zeker dat u het geweldig vindt om te horen welke technieken er tegenwoordig bestaan en wat er qua spelen allemaal mogelijk is. Zelfs het good old orgel is onderhanden genomen. Geen wind die meer door pijpen blaast en die dan ook nog regelmatig gestemd dienen te worden maar het kan nu allemaal met behulp van electronica. Tja, daar heeft u natuurlijk geen verstand van. Dat is een …. Ach. Laat maar. Dit valt niet op één velletje papier uit te leggen. Nou ja, het is een techniek die met knopjes en pedalen er voor zorgt dat er muziek klinkt. Jan Rot weet daar meer van dus als u hem toch spreekt, helpt hij u wel op weg.

Nu vertel ik wel zo gemakkelijk dat Jan Rot uit Nederland en Glenn uit Canada komt. U weet waarschijnlijk niet dat uw muziek wereldwijd gespeeld en beluisterd wordt. De wereld is veel groter geworden dan Leipzig, Eisenach of Weimar en tegelijkertijd ook veel kleiner. Lange reizen per voet of koets om ergens te komen, maakt men niet meer. Als ze het al doen is dat hobbymatig. Men reist liever per auto, trein of vliegtuig… oh, tja…. Ook daar weet u natuurlijk niets van. U weet niet dat je tegenwoordig met een dag aan de andere kant van de wereld bent en dat er talloze verschillende culturen zijn van mensen die er anders uitzien. Ze zijn bruin van kleur of zwart of geel, hun gezichten zijn anders, ze eten heel andere dingen en praten in talen die je niet kan verstaan. En weet u wat nu zo bijzonder is? Er is één taal die ze allemaal verstaan: de taal van de muziek! Hun eigen muziek maar ook uw muziek. U was een meester in het gebruiken van een taal die mensen tot in hun ziel raakt, die harten toegankelijk maakt en mogelijkheden geeft tot verbroedering en elkaar vinden in woordeloze klanken.

Met deze unieke taal kan je overal op de wereld terecht en het is natuurlijk jammer dat u daar geen weet van heeft. Ik denk niet dat u naast uw schoenen was gaan lopen als de wereldberoemde componist. De drijfveer van een kunstenaar zit immers niet in het beroemd worden of zoeken naar wat de mensen mooi vinden, maar in het scheppen van een kunstwerk. Een kunstenaar is niet te vergelijken met een eigenaar van een supermarkt die het iedereen naar de zin wil maken en… O, laat maar; u weet vast niet wat een supermarkt is.

Over schoenen gesproken: kent u de kerk in Eisenach nog? Daar hebben ze in de hal, onder de toren, een bronzen standbeeld van u neergezet. Veel mensen die daar komen, aaien dan even over uw grote teen en al dat aaien heeft er voor gezorgd dat uw teen het enige glimmende stukje van dat hele beeld is. Mocht u zich afvragen waarom uw teen dus af en toe kriebelt dan zou dat best daarvan kunnen komen.

De eerste keer dat ik met uw muziek in aanraking kwam was het beluisteren van een koraal uit de cantate ‘Herz und Mund und Tat und Leben’ (BWV 147) met de tekst Wohl mir, dass ich Jesum habe. Van dat nummer 147 moet u zich niet veel aantrekken. Ze hebben alles wat u geschreven heeft of waarvan ze dachten dat u het wel eens geschreven kon hebben, een nummer gegeven. Dat maakt bijvoorbeeld het praten over een muziekstuk makkelijker. Je weet waar de ander het over heeft. Net als bij de chinees. Als je weet wat voor maaltijd je wilt geef je…. Zucht, laat maar.

Goed, ik was toen 11 of 12 jaar en de muziek maakte indruk op mij. Het was balsem voor mijn kleine jongensziel. Nu ben ik een bejaarde man en die ziel van mij heeft aardig wat klappen gekregen. Toch is het uw muziek die nog steeds die balsem voor mijn ziel is. Het raakt mij nog altijd. Jammer genoeg heb ik nooit geleerd een muziekinstrument leren bespelen. Ik toeter af en toe wat met een fluit en sla, als ik de kans krijg, op wat snaren van een gitaar. Meer niet. Zingen doe ik wel maar helaas is mijn stem niet meer wat deze was. Dat geeft niet. In een koor vallen de meeste ongerechtigheden weg en wat blijft is het samenspel van de verschillende stemsoorten. Klanken die soms hemels klinken. Daar krijg ik echt warme gevoelens van. Lijfelijk de verbroedering (en verzustering natuurlijk) tijdens het zingen ervaren, blijft bijzonder.

Wat mij nog te binnen schiet is dit: In uw tijd kon men muziek alleen beluisteren door naar een ‘life-uitvoering’ te gaan. Tegenwoordig hoeft dat niet meer. Ze hebben beeld en geluidsdragers uitgevonden en bijna iedereen kan op elk gewenst moment muziek beluisteren en kijken. Ik weet niet of u al een zekere Karajan tegengekomen bent? Die stond erop dat zijn kwaliteiten als dirigent vereeuwigd werden door alles op die geluidsdragers vast te leggen. Misschien zou u bij hem op audiëntie kunnen gaan om te ontdekken hoe dat gaat. Lukt dat niet dan kan Jan Rot het u met het grootste plezier ook vertellen.

Ik wil u daarom alsnog bedanken voor al het moois dat u heeft nagelaten. Ga er maar vanuit dat uw muziek nog heel lang zal klinken. Er zijn zoveel jonge mensen die uw muziek spelen dat de angst voor het in onbruik raken van, wat wij noemen ‘klassieke muziek’, nicht im Frage is.

Met vriendelijke groet,

Peter.

© peter gortworst / april 2022