Ik ben van na de oorlog en zelfs mijn kinderen zegt dit niets of weinig. Van ‘na de oorlog zijn’ betekent dat je niets had meegemaakt. Je weet niet hoe dat is om te leven in een land wat bezet wordt door de vijand. Mijn ouders wel. Mijn ooms en tantes ook. Andere oudere  mensen kunnen je hele verhalen vertellen over hun belevenissen tijdens de bezetting maar er zijn er ook die heel veel weten maar je niets vertellen. Hun leed hebben ze opgeborgen in een kastje wat nooit meer open gaat.

Als ik thuis mijn bord niet helemaal leegschraap of domweg weiger om het gestoofde rundvlees, met aan de rand van dat glibberige dril, te eten, is de standaard opmerking bij het onweerlegbare gebod om het wel te eten: ‘In de oorlog deden ze daar een moord voor’. Dat het later, met ouders die wat wereldwijzer zijn geworden, omgezet wordt in ‘Kindertjes in Afrika sterven van de honger’ had niets te maken met het vergeten van de oorlog maar met het besef dat voedsel op tafel geen vanzelfsprekendheid is.

Onderduiken, hongertochten, krijgsgevangenschap, verduistering, voedselbonnen, illegale houtkap, Zweeds wittebrood, razzia’s, allemaal termen die in mijn jeugd voorbij komen als de vierde mei nadert. De stille tocht die ons huis passeert en even verder stil houdt bij het monumentje wat in de tuin van de kamer van koophandel staat. Die verder gaat om uiteindelijk om 8 uur bij de herdenking te zijn in het vrijheidspark. Mannen met helmen en blauwe overals die je met eerbied en ontzag bekijkt. Zij weten hoe het was. Zij hebben misschien wel geschoten op die rotmoffen of met dynamiet bruggen opgeblazen. Die bewondering en verwondering is gebleven. Hoe diep moet de haat zijn, hoe groot moet de liefde voor je land zijn, hoe intens moet je verlangen zijn om in vrijheid te leven wat maakt dat je opstaat en, ondanks het gegeven dat het je leven kan kosten, weerstand biedt tegen alles wat jou beperkt. Dat was niet alleen toen. Dat is ook nu. Het ‘spel’ van de macht is niet gestopt op die 5^e mei. Het is onverminderd doorgegaan en zal dat tot in lengte van dagen blijven doen.

Voor wie enige notie heeft van een mis in de kerk: Na het kyrie, het gebed om de nood van de wereld, volgt, zonder tussenstop, het gloria. Dat wringt soms op een vreselijke manier. Hoe kan je ‘in de gloria’ zingen als je net hebt stil gestaan bij al het leed van de wereld?

Soms ervaar ik de 4^e en 5^e mei op dezelfde manier maar mijn ervaring is niet die van de Joodse familie die gedecimeerd is, niet die van het gewone gezin wat leeft met de wetenschap dat die ene oom neergeschoten is, een opa die nooit is terug gekomen, of een tante die van de honger is gestorven. Voor hen moet dit kyrie en gloria elk jaar weer even wrang zijn.

Om 8 uur op de vierde mei ben ik twee minuten stil. Niet alleen voor hen die hier in Nederland hun leven hebben gegeven maar ook voor hen die op deze aardbol wonen en die hun wil om vrij te zijn met hun leven hebben moeten betalen. Daarom geen foto van een Nederlands monument. Op de foto  is een monument afgebeeld wat staat op de begraafplaats in Dublin. Daarmee worden Ierse vrijheidsstrijders herdacht die middels hun hongerstaking met fatale afloop, vochten voor hun vrijheid.

© peter gortworst / 4 mei 2018