Met de hele groep zijn we, ter lering en vermaak, een dagje naar Bremerhaven. Een Duitse havenstad aan de Noorzee en aan de monding van de Weser en de Geeste. We bezoeken de niet al te grote dierentuin ‘Zoo am Meer’ en maken een rondvaart door de haven. Daar horen, en zien wij het bovendien met eigen ogen, dat dit een vissersplaats van formaat is. Ook is het de haven waar de in Duitsland gemaakte auto’s verscheept worden en de importauto’s aan land worden gebracht. Enorme schepen vervoeren duizenden automobielen en de terreinen waar deze tijdelijk geparkeerd worden, zijn onafzienbaar.

Bremerhaven is rond 1950 groot geworden door een rederij met de naam ‘Norddeutscher Lloyd’. Deze maatschappij onderhield een veerdienst met New York. Niet alleen zijn er na de tweede wereldoorlog vanuit Nederland veel mensen geëmigreerd naar b.v. Canada, Australië en Nieuw Zeeland. Ook ongeveer zeven miljoen Duitsers emigreerden in die tijd naar Amerika, Argentinië en Brazilië. Verreweg de meesten gingen hier scheep.

Dat is dan ook de reden dat hier het Deutsches Auswandererhaus staat. Je kunt in dit museum op indringende wijze kennis nemen van alles wat deze emigranten meemaakten. Ze vertrokken uit een kapot land waar gebrek was aan alles en waar men met alle macht bezig was aan de wederopbouw. Ze vertrokken naar een land wat ze niet kenden. Dat deze ‘Nieuwe Wereld’ echt bestaat was waarschijnlijk de enige zekerheid die ze hadden. Maar hoe ze daar ontvangen zouden worden, hoe je contact maakt en werk vindt als je de taal niet spreekt en of je daar werkelijk een bestaan kan opbouwen waren grote onzekerheden waar vooralsnog mee geleefd moest worden.

Als je het niet weet is het bijna onvindbaar. Ergens verstopt tussen enorme grauwe loodsen, langs kilometers hekwerk, parkeerterreinen en insteekhavens bevindt zich hier een eetgelegenheid met een uitstekende keuken. Het heet ‘Treff Kaiserhafen’ en volgens een bord wat aan de dakrand hangt is het ‘Die letzte Kneipe vor New York’.

Het heeft de onbedoelde status van museum. Aan de buitenkant zie je het er niet van af. Het oogt armoedig en nodigt niet echt uit tot een bezoek. Een laag houten gebouw met asfaltpapier op het dak. De tijd heeft er elke keer een uitbouwtje bij gemaakt. Twee grote ankers en een oude roestige scheepsmotor die plompverloren voor het gebouwtje zijn gestald geven de indruk dat wij hier van doen hebben met een handelsbedrijf in oude metalen. De toegang is een stalen stuurhut waar de bak- en stuurboordlichten nog aan zitten. Tegen de gevel is het achtersteven van een oude 17^e eeuwse boot geschroefd.

Eenmaal binnen ontdek je dat alles hier te maken heeft met schepen en zeevaart. De wanden hangen vol met alles wat je op een schip kan vinden. Van oude boegbeelden tot complete stuurinrichtingen en van een koperen patrijspoort tot een heuse scheepsradio. Hoe langer je om je heen kijkt hoe meer je ziet. Als je al op het eten moet wachten, is dat beslist geen straf.

In deze letzte Kneipe is men, afgaande op de hoeveelheid voorgeschoteld eten, nog steeds van mening dat de gasten weldra scheep zullen gaan richting New York. Aan een dergelijke reis moet je goed gevoed beginnen. Het valt niet mee om het geserveerde lunchgerecht soldaat te maken.

Een paar tafeltjes bij ons vandaan zijn twee dames gaan zitten. De ene is een oude dame. Klein van stuk en een broos voorkomen. De uitdrukking ‘grijze muis’ schiet door mijn hoofd. Ze draagt een zichtbaar oude deux pièces met een onbestemde, vale, lichtcrème kleur. Haar eigen huidskleur komt daar aardig mee overeen. Het weinige grijze haar heeft nog sporen van een permanentje.

De andere dame schatten we begin vijftig. Zij heeft een, zoals dat zo mooi omschreven kan worden, gezet postuur. Het haar is gitzwart geverfd en staat als de helm van een Engelse bobby boven op haar hoofd. Ze is zwaar opgemaakt, draagt een bloemetjesjurk in zes kleuren rozerood met een brede, zwarte ceintuur en de eveneens zwarte, kniehoge laarzen maken het plaatje compleet. We vermoeden dat het een dochter is die haar moeder, voor een mooi middagje uit, heeft meegenomen.

Ze bestellen iets te drinken. De dochter neemt een sapje en de moeder een groot glas bier. Terwijl de dochter de kaart bestudeert drinkt de oude vrouw in één keer het glas bier bijna helemaal leeg. Net als de dochter zich naar haar toe buigt om iets aan te wijzen op de kaart, laat moeders een voor iedereen duidelijk hoorbare boer. De dochter schrikt zichtbaar en kijkt schichtig om zich heen, klaar om iedereen die er iets van zegt, direct haar verontschuldigingen aan te bieden. Het is niet nodig.

In afwachting van hun maaltijd zegt de dochter af en toe iets tegen haar moeder maar die zit stil voor zich uit te kijken en reageert niet. Zodra het eten op tafel wordt gezet verandert de houding van de oude vrouw. Ze wordt beweeglijk en schuift het bord met een nieuw groot glas bier, meer naar het midden van de tafel. Dan buigt zij zich voorover en met de mond ongeveer op gelijke hoogte van het bord wordt de maaltijd, bijna letterlijk, naar binnen geschoven. De dochter gaat verzitten en voorkomt zo al te veel nieuwsgierige of afkeurende blikken. Ook ons is het zicht ontnomen maar als een nieuwe knetterende boer achter de rozerode jurk opklinkt, concluderen wij dat de maaltijd en het bier genuttigd zijn.

Als de serveerster heeft afgerekend staan beide dames op. Net op tijd kan de dochter haar moeder opvangen. De twee grote glazen bier eisen hun tol. Zwaar leunend op haar dochter gaat ze naar buiten.

Gezien haar leeftijd is het niet onwaarschijnlijk dat zij, over niet al te lange tijd haar grote reis gaat maken. Ook aan die reis moet je goed gevoed beginnen. Het zal niet New York zijn. Ze gaat naar een ‘Nieuwe Wereld’ die nog niemand kent en waarvan niemand zeker weet of die wel echt bestaat. Haar enige zekerheid is weten dat zij op reis zal gaan. Hoe je wordt ontvangen, welke taal er wordt gesproken en hoe je bestaan eruit ziet, kan niemand je vertellen. Je nu daarop voorbereiden door te gaan eten in deze letzte Kneipe is daarom zo gek nog niet.

© peter gortworst / aug. 2014

foto’s: http://www.actualidadmotor.com / http://www.funky-photography.com / http://www.artflakes.com / http://www.nl.dreamstime.com

…als je het de moeite waard vindt om dit verhaaltje te delen, ga er dan maar van uit dat ik daar geen moeite mee heb…